چرا نوجوان شما دمدمی‌مزاج و بدخلق است؟
شهریور 13, 1399
۶ راه برای پیشگیری از مشکلات تصویر بدنی در کودکان خردسال
شهریور 13, 1399
عوامل زیست‌شناختی مؤثر بر رشد کودکان چیست؟
رشد اولیه کودک تحت تأثیر طیف گسترده‌ای از عوامل زیست‌شناختی و محیطی قرار دارد. به‌ویژه، عوامل زیست‌شناختی می‌توانند نقش مهمی در رشد اولیه کودکان داشته باشند. این عوامل از دو طریق مثبت و منفی می‌توانند تحول کودکان را تحت تأثیر قرار دهند. آن‌ها می‌توانند در مسیر رشدی به‌خصوص در زمان‌های حساس مانند دوره پیش از تولد و دوره کودکی اولیه تأثیرگذار باشند.
تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه راتگرز نشان داد که عوامل قبل از تولد بر رشد زبانی تأثیر می‌گذارند و عوامل بعد از تولد در رشد شناختی کودک تأثیر می‌گذارند. از سوی دیگر، رشد مهارت‌های حرکتی درشت نیز نتیجه عوامل زیست‌شناختی درونی در نظر گرفته می‌شود که عوامل پس از تولد نقش کمتری در آن دارند. عوامل زیست‌شناختی شامل عوامل ژنتیکی، شیمی مغز، سطح هورمون‌های بدن، تغذیه و جنسیت است که در ادامه مقاله با جزئیات بیشتری به نقش تغذیه و جنسیت در رشد کودکان پرداخته شده است.
تغذیه
تغذیه مناسب، یک عامل حیاتی در رشد کلی کودک است. پیش از تولد، رژیم غذایی مادر و سلامت او، نقشی کلیدی در این مورد دارد. برای مثال، مطالعات نشان می‌دهند مصرف روزانه 400 میکروگرم فولیک اسید، سه ماه قبل از بارداری و در اوایل بارداری توسط مادر می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی، خطر نقایص مغزی (آنانسفالی) و ستون فقرات (اسپینابیفیدا) در کودکان را کاهش دهد.
این نقایص مادرزادی در هفته‌های اول بارداری اتفاق می‌افتد، به همین دلیل برای زنان در سنین باروری اطمینان از دریافت روزانه حداقل 400 میکروگرم اسیدفولیک مهم است؛ بنابراین، انتظار کشیدن فرد برای اینکه متوجه شود باردار شده است می‌تواند خیلی دیر باشد.
جنسیت
اکثر افراد 23 جفت کروموزوم در سلول‌های خود دارند (به‌استثنای سلول‌های تولیدمثل خاص که گامت نامیده می‌شود). 22 جفت اول اتوزوم نام دارد که در پسران و دختران یکسان است؛ بنابراین، مردان و زنان اکثر مجموعه ژن‌های مشابهی دارند.
جنسیت افراد توسط جفت بیست و سوم کروموزوم‌ها تعیین می‌شود. پسران به‌طورمعمول یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y دارند درحالی‌که دختران دو کروموزوم X دارند. ازاین‌رو، اختلافات جنسیتی در سطح زیست‌شناختی در کروموزوم Y یافت می‌شود. جنسیت می‌تواند به طرق مختلف بر رشد تأثیر بگذارد. به‌عنوان‌مثال، رشد در پسران متفاوت است و آن‌ها متفاوت از دختران یاد می‌گیرند و همچنین نسبت به دختران، آمادگی کمتری برای به مدرسه دارند.
فیزیک بدنی کودک دارای اندام‌های باروری متمایزی است و با تولید هورمون‌های جنسی ویژه که در تفاوت‌های جنسیتی نقش دارند، این تفاوت بیشتر نیز می‌شود. معمولاً در پسرها، آندروژن (هورمون‌های جنسی مردانه) بیشتر تولید می‌شود و در دختران استروژن (هورمون‌های جنسی زنانه) بیشتر تولید می‌شود.
دانشمندان تأثیر مقادیر زیاد هورمون‌های جنسی بر رفتار کودک را بررسی کرده‌اند. آن‌ها دریافته‌اند که پسران با سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی مانند همسالان پسر خود با سطح آندروژن نرمال رفتار می‌کنند. بااین‌حال، دختران با سطح آندروژن بالا به‌طورمعمول صفات مردانه کلیشه‌ای بیشتری نسبت به دختران دارای سطح آندروژن طبیعی از خود نشان می‌دهند.
تعامل میان عوامل زیست‌شناختی و محیطی
لازم به یادآوری است که عوامل زیست‌شناختی در خلأ عمل نمی‌کنند. به‌عنوان‌مثال، ژن‌ها می‌توانند با ژن‌های دیگر و با محیط تعامل برقرار کنند. برخی از ژن‌ها ممکن است بر ژن‌های دیگر غلبه کنند و مانع بروز آن‌ها شوند. در موارد دیگر، ممکن است عوامل ژنتیکی خاصی، بر بروز ژنتیکی تأثیر بگذارند.
نمونه‌ای از تأثیر زیست‌شناختی بر بروز ژنتیکی، عدم دریافت مواد مغذی مناسب در کودک است. در این موارد، کودک اگرچه ژن‌های قد را به ارث برده است اما قدش رشد نمی‌کند. برای درک رشد کودک، در نظر گرفتن همه عواملی که ممکن است در آن نقش داشته باشند ضروری است و رشد سالم، نتیجه یک عامل نیست.
درنهایت، لازم به ذکر است که سه سال اول زندگی کودک یک دوره رشد و تکامل فوق‌العاده است. این امر با رشد سریع به‌ویژه در مغز، جایی که ارتباطات میان سلولی به وجود می‌آید، ارتباط دارد و باعث می‌شود عناصر سازنده لازم برای رشد آتی فرد فراهم شود. برای اینکه کودکان یاد بگیرند و مبتکر و مستقل شوند، توجه به رشد اولیه کودکی، بسیار مهم است.
نویسنده: خانم مینا معین اسلام، روانشناس کودک و بازی درمانگر
جهت تعیین وقت می‌توانید با ما تماس بگیرید:
021-22632356
021-22632357
آدرس:
تهران-خیابان شریعتی - پایین تر از صدر
خیابان خاقانی- جنب بیمارستان جواهری
پلاک 50 واحد 1
