کودکان مبتلا به اوتیسم، متفاوت از همسالان خود فکر میکنند، حرف میزنند و رفتار میکنند. غالباً به نظر میرسد آنها در خود فرورفتهاند و بیشتر به حرکات انگشت خود علاقهمندند تا تعامل با دیگران. این امر به این دلیل است که علائم کلاسیک اوتیسم با نقص مهارتهای ارتباطی کلامی مشخص میشود. چیزهای سادهای مثل دانستن اینکه برای ناهار چه میخواهند یا آیا خوشحالاند یا غمگین میتواند بسیار دشوار باشد. بعضی از نشانههای اوتیسم کودک بسیار واضح است اما برخی از آنها نیز خیلی جزئی است. در ادامه به نشانههای اوتیسم بیشتر میپردازیم.
1. قبل از رسیدن به 12 ماهگی: میتوانید حدوداً در 6 تا 12 ماهگی، اوتیسم کودک را تشخیص دهید. این اتفاق معمولاً وقتی میافتد که والدین متوجه میشوند که کودک به برخی از دستاوردهای معمول اولین سال زندگی دست پیدا نمیکند. برخی از نشانهها عبارتاند از:
• کودک به چهرههای جدید توجه نمیکند
• به صداهای بلند پاسخ نمیدهد
• اشیا را چنگ نمیزند یا نگه نمیدارد
• به لبخند والدین پاسخ نمیدهد
• سعی نمیکند با رفتارهای خود، جلبتوجه کند
• هیچ علاقهای به شرکت در بازیهای تعاملی ندارد
2. به نظر میرسد توانایی همدلی ندارد: برای کودکی که مبتلابه اوتیسم است نشان دادن همدلی یا درک دیدگاه دیگری دشوار است. به همین دلیل ممکن است این کودکان بیتفاوت و غیردوستانه به نظر برسند. آنها نمیدانند که به یک وضعیت دشوار چگونه پاسخ دهند به همین دلیل ممکن است وقتی کسی مجروح شود بخندند یا هیچ احساسی نسبت به درد دیگری نداشته باشند.
3. هیچ علاقهای به اعضای خانواده خود نشان نمیدهند. کودکان مبتلا به اوتیسم از دیگران فاصله میگیرند و علاقهای به ایجاد ارتباط عاطفی با والدین یا خواهر و برادر و کودکان دیگر ندارند. آنها تماس چشمی نداشته و میخواهند تنها باشند. بنابراین، ازنظر عاطفی از جهان جدا میشوند. این بدین معنی نیست که آنها احساسی ندارند بلکه به این معناست که نمیدانند چگونه آن را ابراز کنند.
4. تشخیص هیجانات کودک برای شما دشوار است. با توجه به درجات مختلف اوتیسم، برخی از کودکان مبتلا به این اختلال، ممکن است احساسات خود را به شکلی مشابه با کودکان هم سن خود نشان دهند (برای مثال وقتی دردشان گرفت، گریه میکنند). بااینحال، بهطورکلی، نشان دادن احساس برای این کودکان دشوار است. به نظر میرسد آنها ازنظر هیجانی پاسخگو نیستند یا واکنشهای افراطی نشان میدهند. بهعنوانمثال، آنها میتوانند خیلی سریع عصبانی شده یا چیزهای خیلی جزئی آنها را آشفته کند.
5. حفظ روالهای تکراری: این کودکان وقتی کارهای موردعلاقه خود را انجام میدهند الگوهای محدود و تکراری ایجاد میکنند. معمولاً چیزهایی که آنها را جذب میکند به توجه کامل نیاز دارد و زمان زیادی را به تمرکز بر روی یک کار یا تکرار یک کلمه میگذرانند. آنها دوست دارند روال روزمره را حفظ کرده و بدانند هرروز چه اتفاقی خواهد افتاد. بهعنوانمثال، آنها میخواهند همیشه از یک راه به مدرسه بروند یا همیشه یک نوع شام را بخورند. به همین دلیل ایجاد تغییرات برای این کودکان بهشدت دشوار است.
6. ممکن است کودک مشکلات حسی داشته باشد: در برخی موارد، کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است بیشازحد واکنش نشان داده یا تحریکات حسی را نادیده بگیرند. بعضی از اوقات میتوانند افرادی که با آنها صحبت میکنند را نادیده بگیرند بهطوریکه انگار ناشنوا هستند. بااینحال، مواقعی نیز وجود دارد که ممکن است حتی کوچکترین صداها هم آنها را به هم بریزد. امکان دارد این کودکان به انواعی از بافتها هم حساسیت داشته باشند.
7. ممکن است بیشازاندازه واکنش نشان دهد. این کودکان ممکن است در تنظیم هیجانی مشکل داشته باشند و در شرایطی که به نظر میرسد نرمال است بهصورت نامتناسب عمل کنند. بهعنوانمثال، آنها میتوانند بدون هیچ دلیل واضحی، شروع به جیغ زدن، گریه کردن یا خندههای هیستریک کنند. در صورت وجود استرس، ممکن است کودک رفتارهای مخرب یا حتی پرخاشگرانه نشان دهد. علاوه بر این، امکان دارد این کودکان متوجه یک موقعیت خطرناک مثل یک ماشین در حال حرکت یا ارتفاع بلند نشوند اما درعینحال از حیوانات کوچک و بیآزاری بترسند.
8. کودک در صحبت کردن یا درک زبان مشکل دارد: معمولاً وقتی کودکان حدود یک تا یک و نیم ساله میشوند شروع به صحبت یا تقلید صدای کسانی میکنند که با آنها تعامل دارند. در کودکان مبتلا به اوتیسم، مهارتهای زبانی خیلی دیرتر بروز پیدا میکنند. آنها ممکن است با صدایی غیرعادی یا ریتمی عجیب صحبت کنند یا بارها و بارها کلمات و عبارات را تکرار کنند بدون اینکه بخواهند چیز خاصی بگویند. برای آنها شروع یا حفظ مکالمه دشوار است. همچنین، این کودکان فاقد توانایی درک طنز و طعنه هستند.
9. رفتار تکراری: کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در فعالیتها و علایق خود وسواسی هستند. آنها ممکن است حرکات بدنی تکراری انجام بدهند مانند حرکت مداوم دستها، حرکت به عقب و جلو یا چرخیدن. آنها غرق اشیائی نظیر کلید برق میشوند و ممکن است از آنها بهعنوان اسباببازی استفاده کنند. همچنین به موضوعات خاصی که شامل شماره یا نماد است (نقشهها یا آمار ورزشی) بهشدت علاقهمند میشوند. آنها باید همهچیز را با یک نظم خاص حفظ کنند. بهعنوانمثال، اسباببازیهای خود را به روشی خاص میچینند و تغییر آن را تحمل نمیکنند.
10. کودک، ارتباط غیرکلامی را ترجیح میدهد. ازآنجاییکه رشد زبان کودکان مبتلا به اوتیسم کند است و حتی پس از رشد زبان، در بیان خود مشکل دارند ترجیح میدهند با دیگران ارتباط غیرکلامی داشته باشند. آنها میتوانند از ابزارهای جسمی و تصویری مثل حرکت دستان یا نقاشی کردن، برای نشان دادن چیزی استفاده کنند.
11. کودک در تشخیص حالت چهره مشکل دارد: برای مثال این کودکان ممکن است متوجه نشوند مادرشان هنگام اخم کردن ناراحت است. همچنین، آنها متوجه سیگنالهای غیرکلامی مثل لحن صدا و تمایز صدای خوشحال، غمگین یا عصبانی نمیشوند. تشخیص بین تخیل و واقعیت در این کودکان دشوار است زیرا بسیار خیالپرداز بوده و اغلب در دنیای کوچک خود زندگی میکنند.
نویسنده: خانم مینا معین اسلام، روانشناس کودک و بازی درمانگر
جهت تعیین وقت میتوانید با ما تماس بگیرید:
021-22632356
021-22632357
آدرس:
تهران-خیابان شریعتی - پایین تر از صدر
خیابان خاقانی- جنب بیمارستان جواهری
پلاک 50 واحد 1