آشنایی با توجهآگاهی؛ قسمت دوم: چرا آگاهی مهم است؟
تیر 4, 1398
آشنایی با توجهآگاهی قسمت چهارم: آگاهی از تنفس
تیر 4, 1398
آشنایی با توجهآگاهی؛ قسمت سوم: توجهآگاهی چیست؟
در قسمت قبل دیدیم که بیشتر ما در زندگی روزمرۀ خود درگیر نوعی «ناآگاهی/بی‌توجهی» هستیم و این وضعیت آسیب‌های زیادی به همراه دارد. برای خارج شدن از این وضعیت چه میتوان کرد؟ یکی از پاسخ‌ها، افزایش ظرفیت توجهآگاهی است.
توجهآگاهی ترجمۀ لغت mindfulness است و عبارت است از «آگاهی از تجربیات لحظۀ حال، همراه با پذیرش آنها». به زبان ساده‌تر، توجهآگاهی «حضور داشتن واقعی در هر لحظه، همراه با گشودگی به هر آن چیزی که تجربه‌اش می‌کنیم» است. از آنجا که این آگاهی و حضور حقیقی از طریق توجه کردن حاصل می‌شود، معادل «توجهآگاهی» برای آن انتخاب شده است، هرچند آن را با عنوان «ذهن‌آگاهی»، «بهوشیاری» و «حضور ذهن» هم می‌شناسند.
درست مانند میزان شادی، اضطراب، هوش یا تمرکز، هر یک از ما هم به طور کلی (مثلاً در چند ماه گذشته) و هم در هر لحظۀ بخصوص، از میزان خاصی از توجهآگاهی برخورداریم. واقع، آگاهی همچون طیفی است که یک سر آن بی‌توجهی و ناآگاهی کامل (مانند وضعیت بیهوشی یا خواب) و سر دیگر آن توجه و آگاهی کامل (وضعیت توجهآگاهی) است. برای آنکه کیفیت توجهآگاهی را بهتر درک کنیم، می‌توانیم مصادیقی از قرار گرفتن در دو سر طیف را نام ببریم. برای مثال، دانش‌آموزی که در کلاس درس خواب‌آلوده است، در دنیای ذهنی خود سیر می‌کند یا با کوچکترین محرک در محیط حواسش پرت می‌شود، از توجهآگاهی کمی برخوردار است، و دانش‌آموزی که با توجه کامل صحبت‌های معلم را دنبال می‌کند و همزمان از حضور خود در کلاس درس آگاه است، توجهآگاهی زیادی دارد. راننده‌ای که در ترافیک مدام رانندگی دیگران را سرزنش می‌کند، نگران دیر رسیدن به مقصد است و خشم خود را به شیوه‌های گوناگون (بلند کردن صدای ضبط، تکان دادن پاها، ناسزا گفتن و ...) ابراز و تخلیه می‌کند در سطح پایینی از توجهآگاهی قرار دارد، و راننده‌ای که در ترافیک از صدا و دمای محیط، خشم وکلافگی خود، افکاری که در سرش پدید می‌آیند و میلی که به عجله کردن دارد آگاه است اما بر مبنای آن اقدام مخربی انجام نمی‌دهد، در سطوح بالاتری از توجهآگاهی است.
اگر به تعریف توجهآگاهی در بند دوم دقت کنیم، می‌بینیم که این تعریف از دو بخش تشکیل شده است: 1) آگاهی از تجربه‌ها در لحظۀ حال، و 2) پذیرش این تجربه‌ها. به‌طور کلی، هرچه بیشتر از لحظۀ حال دور شویم و در دنیای ذهنی خود به دنبال افکار مربوط به گذشته و آینده برویم، میزان توجه‌آگاهی‌مان کمتر است. همچنین ممکن است در اینجا و اکنون حضور داشته باشیم اما به‌جای مشاهده و همراه شدن با تجربه‌ها، آنها را قضاوت کنیم (یعنی به خوب/بد، درست/غلط، باید/نباید، مفید/مضر و ... تقسیم کنیم). در این صورت هم از توجهآگاهی دور شده‌ایم.
بنابراین، برای آنکه در وضعیت توجهآگاهی مستقر شویم لازم است هم بازگشتن به اینجا و اکنون را بیاموزیم و هم پذیرش یا بی‌قضاوتی را. خبر خوب این است که هر دو این مهارت‌ها را میتوان به‌سرعت فراگرفت. تمرین‌های متنوع توجهآگاهی برای همین منظور طراحی شده‌اند. این تمرین‌ها معمولاً به‌شکل روزانه انجام می‌شوند و در آنها توجه خود را بر روی یک موضوع خاص (مانند تنفس، حس‌های بدنی، صداهای محیط و ...) نگه می‌داریم. مداومت در این تمرین‌ها باعث می‌شود هرچه بیشتر عنان توجه را در دست خودمان بگیریم و ذهن خود را تمرین دهیم تا به جای غرق شدن در نگرانی‌های آینده و حسرت‌های گذشته (آنجا که ضرورتی به این کار نیست)، توجهش را به لحظۀ حال بیاورد و از آرامش و سکونِ تجربۀ نابِ بودن، بهره‌مند شود. در شماره‌های بعدی به معرفی برخی از تمرین‌های توجهآگاهی می‌پردازیم.
نویسنده : پیوند جلالی، دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی
جهت تعیین وقت می‌توانید با ما تماس بگیرید:
021-22632356
021-22632357
آدرس:
تهران-خیابان شریعتی - پایین تر از صدر
خیابان خاقانی- جنب بیمارستان جواهری
پلاک 50 واحد 1
